Zoals u (hopelijk) bij grensoverschrijdende transacties gewend bent stuurt u uw algemene voorwaarden mee bij uw offerte. Uw Duitse klant doet bij het aanvaarden van de opdracht hetzelfde met zijn algemene voorwaarden. Wat gebeurt er dan als geen van beide partijen hierop aanslaat en actie onderneemt? Bij grensoverschrijdende contracten tussen Nederland en Duitsland ontstaat regelmatig discussie (achteraf) over welke algemene voorwaarden nu gelden. In juridische termen noemen we dat een battle of forms. Als u grensoverschrijdend onderneemt, is het belangrijk om de juridische gevolgen hiervan goed te begrijpen, zowel naar Nederlands als naar Duits recht.
Zoals u (hopelijk) bij grensoverschrijdende transacties gewend bent stuurt u uw algemene voorwaarden mee bij uw offerte. Uw Duitse klant doet bij het aanvaarden van de opdracht hetzelfde met zijn algemene voorwaarden. Wat gebeurt er dan als geen van beide partijen hierop aanslaat en actie onderneemt? Bij grensoverschrijdende contracten tussen Nederland en Duitsland ontstaat regelmatig discussie (achteraf) over welke algemene voorwaarden nu gelden. In juridische termen noemen we dat een battle of forms. Als u grensoverschrijdend onderneemt, is het belangrijk om de juridische gevolgen hiervan goed te begrijpen, zowel naar Nederlands als naar Duits recht.
Een battle of forms ontstaat wanneer beide partijen in een commerciële transactie naar hun eigen algemene voorwaarden verwijzen en deze ook allebei rechtsgeldig ter hand zijn gesteld. Dat gebeurt vaak onbewust: u stuurt een offerte met uw voorwaarden mee, en de andere partij reageert daarop met een orderbevestiging waarin zijn eigen voorwaarden zijn opgenomen. Als vervolgens niemand de voorwaarden van de ander expliciet afwijst, ontstaat onduidelijkheid. Welke voorwaarden zijn dan van toepassing?
Het antwoord daarop hangt af van het geldende recht. En daar zit een belangrijk verschil tussen Nederland en Duitsland.
In Nederland geldt artikel 6:225 lid 3 van het Burgerlijk Wetboek. Dat luidt als volgt:
“Verwijzen aanbod en aanvaarding naar verschillende voorwaarden, dan komt aan de tweede verwijzing geen werking toe, wanneer daarbij niet tevens de toepasselijkheid van de in de eerste verwijzing aangegeven algemene voorwaarden uitdrukkelijk van de hand wordt gewezen.”
Dit noemen we ook wel de first shot rule. Concreet betekent dit:
Voorbeeld:
Een Nederlandse leverancier stuurt een offerte met zijn algemene voorwaarden. De Duitse klant bestelt op basis van eigen inkoopvoorwaarden, maar zegt niets over de eerder meegestuurde voorwaarden van de leverancier. Dan gelden volgens Nederlands recht de voorwaarden van de leverancier.
In de praktijk ontstaat discussie zodra beide partijen verwijzen naar hun eigen voorwaarden, zonder wederzijdse afwijzing of duidelijke keuze in het contract. Zeker bij internationale transacties is dat risicovol.
In Duitsland wordt de battle of forms anders benaderd. Daar geldt de zogenoemde knock-out rule, ook wel aangeduid als de "Restgültigkeitstheorie". Bij conflicterende algemene voorwaarden worden de bepalingen die met elkaar botsen buiten toepassing verklaard. Alleen de niet-tegenstrijdige onderdelen blijven geldig. De gaten die daardoor ontstaan, worden opgevuld met het toepasselijke wettelijke recht.
Kort samengevat:
Voorbeeld:
Een Duitse exporteur van onderdelen verwijst in zijn offerte naar leveringsvoorwaarden waarin de aansprakelijkheid wordt uitgesloten, behalve voor opzet en bewuste roekelossheid en de verplichte aansprakelijkheid volgens wettelijke regelgeving. De Nederlandse afnemer bevestigt de bestelling, maar verwijst tegelijk naar zijn eigen inkoopvoorwaarden waarin de leverancier volledig aansprakelijk wordt gesteld voor alle directe en indirecte schade. Volgens het Duitse recht in het geval van “battle of forms” zijn deze bepalingen strijdig en worden ze allebei buiten toepassing verklaard. De wettelijke regels treden dan in werking om de aansprakelijkheid te bepalen.
Deze benadering voorkomt dat één partij automatisch "wint" omdat zij het eerst of laatst iets heeft gestuurd. Maar het vergroot ook de kans op juridische onzekerheid, omdat niet altijd duidelijk is waar de wet ingrijpt.
| Onderwerp | Nederlands recht (first shot rule) | Duits recht (knock-out rule) |
|---|---|---|
| Toepasselijke regel | Art. 6:225 lid 3 BW | Rechtspraak / doctrine Restgültigkeitstheorie |
| Wie wint? | Degene die als eerste verwijst, tenzij expliciet afgewezen | Geen van beide: conflicterende bepalingen vervallen |
| Gevolg bij botsing | Eerste voorwaarden gelden | Alleen niet-conflicterende bepalingen blijven staan |
| Rol aanvullende wetgeving | Geen rol als eerste voorwaarden gelden | Vult 'gaten' in bij strijdige bepalingen |
| Praktisch effect | Eenzijdige controle ligt bij snelste partij | Meer balans, maar mogelijk onduidelijkheid zonder contract |
Het beste wapen tegen een battle of forms zijn duidelijke afspraken. Hiervoor geven we u graag vijf concrete strategieën:
In sommige gevallen is er bij het aangaan van de overeenkomst geen ruimte voor onderhandeling. Grote partijen of overheden contracteren willen nu eenmaal uitsluitend onder hun eigen voorwaarden contracteren. Dan is het principe simpel: tekenen of niet tekenen.
Toch loont het om goed te documenteren wat u wel en niet accepteert. Bij voorkeur schriftelijk, en altijd in overleg met een juridisch adviseur.
De battle of forms gaat niet alleen over voorwaarden, maar ook over de vraag:
Kies dit bewust en leg het expliciet vast. Alleen dan voorkomt u verrassingen bij een conflict.
Lees ook: ‘Algemene voorwaarden in Duitsland, hoe werkt dat eigenlijk?’
Laat uw algemene voorwaarden en contracten toetsen door specialisten die bekend zijn met zowel het Nederlandse als het Duitse recht. Zo voorkomt u misverstanden en versterkt u uw positie bij grensoverschrijdende zaken.
Neem contact op met Heisterborg International voor een vrijblijvende quick-scan van uw contractpraktijk.
Informeer gerust wat we voor u kunnen betekenen.
